شرح وظایف واحد غیر واگیر
- آگاهی وبهره گیری از اطلاعات و آمارهای حیاتی ، بهداشتی ، اجتماعی و اقتصادی منطقه و بهره گیری از آنها جهت تحلیل میزان موفقیت برنامه های مربوطه
- برآورد وضع موجود شهرستان از نظر بیماریهای غیر واگیر ، پژوهش و تحقیق در زمینه های سوانح و حوادث ،بیماریهای ژنتیک، تغذیه ای و متابولیک ، سرطانها ، بیماریهای قلبی و عروقی
- توجیه مقامات مذهبی- سیاسی ، اداری و محلی شهرستان نسبت به اهمیت بیماریهای غیر واگیر با توجه به آمارهای موجود
- برنامه ریزی آموزشی ،پژوهشی و اجرایی در سطح شهرستان جهت پرسنل در تمام سطوح شبکه
- نظارت ،پیگیری و اجراء کلیه برنامه های غیر واگیر
- تهیه جزوه و پمفلت های آموزشی جهت گروههای هدف و در معرض خطر
- هماهنگی درون بخشی و برون بخشی و همکاری بخش های مختلف شبکه و بیمارستان جهت راه اندازی واحد دیابت ، تالاسمی ،کلینیک قلب وعروق و اجرای برنامه ثبت سرطان
عناوین برنامه های واحد پیشگیری و مراقبت از بیماریهای غیر واگیر :
- برنامه جامعه ایمن
- بیماریهای قلبی و عروقی
- برنامه تالاسمی
- دیابت و پر فشاری خون
- سرطان
- غربالگری نوزادان
- غربالگری متابولیک
- برنامه جامعه ایمن
مفهوم جامعه ایمن Safe community در اولین کنفرانس جهانی پیشگیری از آسیب ها در شهر استکهلم سوئد در سال ۱۹۸۹ تعیین شده بر اساس این بیانیه:
“ تمام انسان ها باید از سطح ایمنی و سلامت یکسان برخوردار شوند “
بنیاد جوامع ایمن در سال ۱۹۹۶ در شهر تورنتوکانادا به دنبال مرگ یک نوجوان ۱۹ ساله پایه گذاری شد این نوجوان در حال تخلیه یک شبکه حاوی مواد اشتعال زا در شبکه ی دیگر ، دراثر انفجار صنعتی دچار ۹۰ درصد سوختگی و پس از چند روز جان سپرد.
ایمنی در هر جامعه بر چهار اصل استوار است :
- باور ایمنی
- دانش بکارگیری صحیح وسایل ایمنی
- دسترسی به ملزومات ایمنی
- احترام به قوانین
در حال حاضر بهترین مدل معرفی شده در دنیا جهت پیشگیری از حوادث که مبتنی بر مشارکت مسئولین و مردم است مدل جامعه ایمن می باشد
تاریخچه جامعه ایمن در شهرستان خرم بید:
سال شروع برنامه جامعه ایمن در شهرستان خرم بید ۱۳۸۱ می باشد ولی سالهای ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۹ برنامه های متعددی در راستای کاهش سوانح و حوادث در این شهرستان اجرا شده است با توجه به اقدامات انجام شده در راستای کاهش سوانح و حوادث و ارتقاء ایمنی در کلیه محیط ها ، رفع نقاط حادثه خیز و سایر برنامه های آموزشی این شهرستان به عنوان کاندیدای پیوستن به بنیاد جوامع ایمن انتخاب شد و در تاریخ ۲۵/۷/۱۳۸۹ توسط کارشناسان و هیات همراه از برنامه های جامعه ایمن شهرستان بازدید بعمل آمد و در سال ۱۳۹۰به بنیاد جوامع ایمن پیوستیم .
هدف کلی برنامه :
پیشگیری و کنترل سوانح و حوادث و بهبود شرایط ایمنی محیطی بر مبنای مدل جامعه ایمن در شهرستان خرم بید
اهداف اختصاصی :
۱- کاهش میزان بروز سوانح و حوادث
۲- کاهش میزان مرگ و میر ناشی از سوانح و حوادث
۳- کاهش میزان معلولیت ناشی از حوادث
۴- کاهش زیانهای اقتصادی ناشی از حوادث
۵- کاهش عوارض روانی و اجتماعی ناشی از حوادث
۶- افزایش ضریب ایمنی مدارس ، منازل ، اماکن شغلی ، اماکن تفریحی و معابر ترافیکی
استراتژی ها :
۱- جلب مشارکت درون بخشی و برون بخشی
۲- جلب مشارکت مردمی
۳- آموزش
۴- جمع آوری آمار و اطلاعات
۵- تعیین وضعیت ایمنی محیط ها
۶- تعیین اولویت های اجرایی
۷- پایش و ارزشیابی
۸- پژوهش
۹- مشارکت در شبکه بین المللی جامعه ایمن
هدف نهایی :
ارتقاء سطح سلامت جامعه از طریق ارتقاء ایمنی محیط ها و کاهش میزان بروز حوادث و عوارض جسمی ، روانی ، اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن
اهم فعالیت ها انجام شده در راستای تحقق برنامه های جامعه ایمن شهرستان خرم بید :
۱- تشکیل کمیته شهرستانی جامعه ایمن
۲- تشکیل کمیته داخلی جامعه ایمن
۳- تشکیل زیر کمیته های مرتبط با جامعه ایمن
۴- تنظیم دستور کار جلسات
۵- صدور ابلاغیه جهت اعضای کمیته
۶- تعیین شرح وظایف اعضای کمیته
۷- پیگیری مصوبات کمیته جامعه ایمن
۸- جمع آوری و آنالیز آمارو..
- بیماریهای قلبی و عروقی :
بیماریهای قلبی و عروقی یکی از مهمترین بیماریها و اولین علل مرگ و میر در کشور ایران ، استان فارس و شهرستان خرم بید می باشد .
تعریف بیماریهای قلبی و عروقی :
بیماریهای قلبی و عروقی نارسایی هایی هستند که قلب و سیستم گردش خون را تحت تاثیر قرار می دهند
عوامل خطر بیماریهای قلبی و عروقی :
۱- عوامل خطر قابل پیشگیری
۲- عوامل خطر غیر قابل پیشگیری
عوامل خطر قابل پیشگیری شامل :
۱- کشیدن سیگار
۲- عدم فعالیت بدنی
۳- دیابت و فشار خون بالا
۴- چاقی
۵- کلسترول بالا
عوامل خطر غیرقابل پیشگیری شامل :
۱- سابقه خانوادگی
۲- سن
۳- جنس
در امر پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی و عروقی جامعه را به سه گروه تقسیم می نمائیم :
الف ) عموم مردم جامعه
بر اساس گزارش WHO مداخلات ذیل باعث کاهش ۵۰% مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی می شود
۱- کاهش مصرف نمک و درمان فشار خون بالا
۲- کاهش مصرف چربی و کنترل وزن
۳- افزایش مصرف ماهی ، میوه و سبزیجات
۴- افزایش فعالیت بدنی
۵- عدم مصرف دخانیات
ب) افراد در معرض خطر :
۱- افراد کم تحرک
۲-افراد چاق
۳-افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بلا
۴-مصرف کنندگان دخانیات
۵-افرادی که دچار اختلالات چربی هستند
در این گروه لازم است عوامل خطر شناسایی و تحت درمان قرار گیرند
ج) بیماران قلبی و عروقی :
این افراد علاوه بر آموزش و مشاوره نیازمند مراقبت و درمان نیز می باشند
راهکارهای اساسی جهت پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی :
۱- آموزش و اطلاع رسانی
۲- توسعه فرهنگ ورزش در جامعه
۳- عدم مصرف دخانیات
۴- ترویج تغذیه مناسب
۵- شناسایی و کنترل عوامل استرس زا درجامعه
۶- مراقبت و درمان مبتلایان به عوامل زمینه ساز بیماریهای قلبی و عروقی
- تالاسمی
یک نوع بیماری کم خونی ارثی است که از والدین به فرزندان منتقل می شود در استان فارس به ازای هر ۱۰۰ نفر ۷ نفر ناقل ژن تالاسمی هستند (شیوع ۷ درصد )
طریقه به ارث رسیدن بیماری :
چنانچه والدین هر دو ناقل تالاسمی باشند ( تالاسمی خفیف ): در هر حاملگی ۲۵% احتمال تولد نوزاد تالاسمی شدید ، ۲۵% سالم و۵۰% تالاسمی خفیف وجود دارد .
درمان :
درمان قطعی ندارد ولی امکان پیوند مغز استخوان با صرف هزینه بالا در شرایط خاصی وجود دارد و نیز می توان با مراقبت درمانی مناسب از قبیل تزریق مرتب خون و داروی دسفرال از عوارض و پیشرفت شدید بیماری جلو گیری کرد .
لازم است بدانیم :
هزینه درمان بیمار تالاسمی شدید طی ۱۵ سال ۲۰۰ میلیون تومان و هزینه پیشگیری از آن تنها۱۰هزار تومان است
هدف کلی :
پیشگیری از بروز بتا تالاسمی ماژور
استراتژی های برنامه پیشگیری از بروز بتا تالاسمی ماژور :
الف ) استراتژی اول : شامل کلیه متقاضیان ازدواج بوده که این استراتژی در شهرستان بطور کامل اجرا می شود
ب) استراتژی دوم : شامل والدین بیماران تالاسمی بوده که در شهرستان مراقبت این گروه بطور کامل انجام می شود
ج) استراتژی سوم : کسانی که قبل از ازدواج آزمایش خون ( تالاسمی ) انجام نداده اند و واجد شرایط بارداری هستند .
- دیابت :
دیابت : شایع ترین بیماری غددی جهان است مقدار طبیعی قند خون در افراد سالم بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در
دسی لیتر است
انواع دیابت :
۱- دیابت نوع ۱ :علت آن فقدان تولید انسولین است شیوع نسبی بیماری ۵ درصد می باشد. دیابت نوع یک بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود افراد مبتلا برای درمان این نوع بیماری باید انسولین تزریق نمایند
۲- دیابت نوع ۲ :علت کمبود تولید یا مقاومت بدن به انسولین است شیوع نسبی بیماری ۹۰-۹۵ درصد می باشد این نوع دیابت بیشتر در افراد بالای ۳۰ سال مشاهده می شود. این بیماران معمولا" چاق هستند و درمان آنها با برنامه غذایی مناسب ، ورزش و با داروهای خوراکی انجام می شود
۳- دیابت حاملگی : علت کمبود تولید یا مقاومت بدن به انسولین است و شیوع نسبی بیماری حدودا" ۷ درصد می باشد این نوع دیابت ممکن است طی دوران بارداری(ماه پنجم بارداری )ایجاد شده و خود به خود بهبود می یابد . در این افراد احتمال ابتلا به دیابت در آینده بیشتر است
۴- انواع اختصاص دیابت : شیوع آن بسیار کم است
علائم دیابت :
۱- پر نوشی
۲- پر ادراری
۳- پرخوری
۴- کاهش شدید وزن بدون علت موجه ( این علائم در دیابت نوع اول بیشتر دیده میشود )
۵- تاخیر در بهبود زخم ها
۶- تاری دید
افراد در معرض خطردیابت :
۱- افراد که اضافه وزن دارند و یا چاق هستند
۲- افرادی که پدر ، مادر ، خواهر و یا برادرآنها سابقه ابتلا دیابت دارند
۳- افراد مبتلا به فشار خون بالا
۴- زنانی که سابقه دوبار یا بیشتر سقط خود به خودی ( بدون علت مشخص ) و یا سابقه مرده زایی و یا سابقه به دنیا آوردن نوزاد با وزن بیش از ۴ کیلو گرم دارند
۵- زنانی که در یکی از بارداری های قبلی خود سابقه دیابت حاملگی دارند
۶- زنان باردار ( در هرگروه سنی )
عوارض دیابت :
۱- عوارض زودرس : افزایش یا کاهش شدید قند خون که می بایست بیمار بلافاصله به پزشک ارجاع داده شود
۲- عوارض دیررس : مشکلات چشمی ، کلیوی ، سکته های قلبی و مغزی ، دبالیز ، قطع عضو و درنهایت مرگ می باشد
آموزش های لازم برای افراد دیابتی :
۱- کنترل وزن : از هر ۱۰ نفر مبتلا به دیابت نوع دوم ۸ نفر از آنها چاق هستند و نیاز به کاهش وزن دارند
۲- برنامه غذایی مناسب
۳- وزن و فعالیت های جسمی
۴- مراقبت از پا
۵- ترک مصرف دخانیات
۶- نحوه مصرف و تزریق انسولین
- سرطان
در بعضی از شرایط بنا به دلایلی ، یک سلول بدن تغییر شکل یافته و تبدیل به یک سلول سرطانی می شود ، سلول سرطانی شباهت زیادی به سلولهای طبیعی بدن ندارد و برای هدف خاصی و یا وظیفه مخصوص تقسیم بندی نمی شود . تصمیمات بی هدف و سریع سلولهای سرطانی در هرنقطه بدن که باشد به تدریج توده یا توموری تشکیل می دهد این توده سرطانی با ترشح موادی به داخل بدن و با فشار به اعضای مجاور موجب اختلالات عظیمی در بدن می گردد به مجموعه این توده سلولی و علائم و عوارض آنها بیماری سرطان گفته می شود .
به دلیل عمده مرگ در اثر سرطان درکشورها :
۱- افزایش طول عمر
۲- دقیق تر شدن تشخیص
۳- افزایش مصرف دخانیات
عوامل شناخته شده درایجاد سرطان عبارتند از :
۱- عوامل ارثی
۲- عوامل فیزیکی مثل اشعه ماوراء بنفش خورشید
۳- عوامل شیمیایی مثل دوده زغال
۴- عوامل زیست شناختی مثل بعضی ویروس ها
عوامل هشدار دهنده سرطان :
۱- هر گونه زخم التیام ناپذیر
۲- لمس غده یا ضخیم شدگی پستان یا سایر اندام ها
۳- خونریزی یا ترشح غیر طبیعی از بدن
۴- بروز هر گونه تغییر در زگیل یا خال گوشتی
۵- سوء هاضمه مستمر یا دشواری در بلع
۶- خشونت صدا و سرفه پی در پی
۷- بروز هر گونه تغییر در وضع طبیعی اجابت مزاج
عوامل سرطان زا :
۱- انواع دخانیات
۲- اشعه آفتاب
۳- الکل
۴- ویروس ها
۵- روش تغذیه نامناسب
۶- تریاک
۷- بعضی انگل ها
۸- مسائل مربوط به ازدواج و بارداری
سرطان های شایع در ایران عبارتند از :
۱- سرطان معده
۲- سرطان ریه و برنش
۳- سرطان کبدو سیستم لنفاوی
۴- سرطان مری
۵- سرطان پروستات
۶- سرطان سینه
۷- سرطان حنجره
۸- سرطان روده بزرگ
۹- سرطان روده کوچک
۱۰- و دیگر سرطانها
درمان انواع سرطان عبارتند از :
۱- جراحی و برداشتن غده سرطانی
۲- پر تو درمانی
۳- شیمی درمانی
۴- هورمون درمانی
۵- ژن درمانی
-غربالگری نوزادان :
اهمیت این برنامه سازماندهی و مهیا شدن بستر برای تشخیص زودرس و به موقع بیماریهای متابو لیک مادر زادی همچون کم کاری مادر زادی تیروئید ، فنیل کتونوری ، گالاکتوزمی و فاویسم می باشد .
بهترین زمان جهت انجام غربالگری نوزادان ۳ تا ۵ روزگی است
کم کاری مادر زادی تیروئید: از علل مهم قابل پیشگیری عقب افتادگی ذهنی در نوزادان است انجام غربالگری نوزادان در هر جامعه ای ، موجب شناسایی زودرس نوزادان مبتلا به کم کاری و درمان سریع و جلو گیری از بروز عوارض و کاهش آلام خانواده ها می شود
با توجه به پژوهش های انجام شده در اصفهان ، تهران و شیراز میانگین بروز کم کاری مادر زادی تیروئیددر کشوریک هزارم تخمین زده شد (۱۰۰۰/۱)
بیماری فنیل کتونوری: بدلیل کمبود یا فقدان آنزیم فنیل آلانین ایجاد می شود بیماری اتوزوم مغلوب است و شیوع آن در ازدواج های فامیلی افزایش می یابد کودک مبتلا در ابتدای تولد طبیعی است و عقب ماندگی ذهنی بتدریج پیشرفت می کند و طی چند ماه آشکار می شود کودک در صورتی که تحت درمان قرار نگیرد به ازاء هر ماه ۴ نمره از IQ او کاسته خواهد شد و تا پایان سال اول۵۰ نمره از IQ را از دست خواهد داد : عقب ماندگی مغزی در این بیماری شدید است و کودک مبتلا پر فعالیتی همراه با حرکات بی هدف پیدا می کند اغلب بیماران مبتلا نیاز به مراقبت ویژه دارند در کشور هایی که غربالگری نوزادان در حال انجام است وکودکان مبتلا به موقع شناسایی و درمان می شوند بندرت می توان تظاهرات این بیماری را یافت .
کم کاری مادر زادی تیروئید در نوزادان با عقب ماندگی ذهنی ، قد کوتاه ، ناشنوایی و اختلالات نورولوژیک همراه است
گالاکتوزمی :
یک بیماری ارثی است که بدلیل کمبود آنزیم گالاکتوز ایجاد می شود
گالاکتوزمی یک اختلال ژنتیکی غیر وابسته به جنس بوده و در هر دو جنس به یک نسبت بروز می کند و در هر بار حاملگی شانس ابتلا نوزاد به این اختلال ۲۵% و شانس ناقل بودن ۵۰% و شانس سالم بودن ۲۵% می باشد
علائم و نشانه های بیماری گالاکتوزمی :
در ابتدا علائم و نشانه خاصی ندارد و به مرور زمان با زردی و اسهال ، استفراغ و کاهش وزن نوزاد و عقب ماندگی ذهنی همراه است
آزمایشات غربالگری نوزادان بهترین روش جهت تشخیص اختلالات ژنتیکی به خصوص گالاکتوزمی می باشد
و برای تغذیه این نوزادان از شیر مادر بهمراه شیر رژیمی می توان استفاده کرد
فاویسم :
یک بیماری ارثی خونی می باشد که بعلت کمبود آنزیم گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز ایجاد می شود این بیماری وابسته به جنس بوده و بیشتر درجنس مذکور دیده می شود
علائم این بیماری عبارتند از: سر درد ، تهوع ، استفراغ ، رنگ پریدگی ، بیحالی ، افزایش ضربان قلب و افزایش تعداد تنفس ، زردی ( یرقان) و تغییر رنگ ادرار
درمان این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها اقدام موثر پیشگیری از بروز می باشد پیشگیری از مواجهه با مواد اکسیدان منجمله ( باقلا ، نفتالین ، داروی کوتریموکسازول ، آسپرین ) و برخی داروهای دیگر می باشد
